امروزه بسیاری از افراد از قهوه به عنوان شروع کننده‌ی روز یا یک استراحت میان روز یاد می‌کنند و نزدیک به ۸۷% افراد در جهان از این نوشیدنی مصرف می‌کنند. اما چیزی که با مصرف قهوه، باعث ایجاد این موج انرژی و سرحالی میشود، مولکولی به نام کافیین است که داخل قهوه وجود دارد و دلیل اصلی محبوبیت و خصوصیات دوست‌داشتنی قهوه است. امروز با انتشار این مقاله، قصد شناخت کلی مولکول کافیین و تاثیر آن روی افراد متفاوت را داریم.
کافیین دقیقا چیست؟
کافیین، ماده‌ای طبیعی است که در برگ، هسته، میوه و یا ساقه‌ی بیش از ۶۰ نوع گیاه موجود است و ساختار شیمیایی آن شباهت زیادی به پیورین (ماده‌ی تشکیل دهنده‌ی دی‌ان‌ای و ار‌ان‌ای) دارد. این مولکول تشکیل شده از ۸ کربن، ۱۰ هیدروژن، ۴ نیتروژن و ۲ اکسیژن است و فرمول شیمیایی آن C8H10N4O2 می‌باشد. جالب است بدانید که در علم شیمی، کافیین تنها ماده‌ی طبیعی است که تاثیر مستقیم روی سیستم عصبی مرکزی که شامل مغز و ستون فقرات، یا همان CNS (Central Nervous System) میشود، دارد و به عنوان تنها محرک طبیعی CNS شناخته میشود.
کافیین امروزه در نوشیدنی‌های انرژی‌زا، نوشابه‌ها یا حتی برخی دارو‌ها مانند شربت سینه یا دارو‌های لاغری نیز استفاده میشود و تقریبا تمام افراد آن را مصرف می‌کنند. کافیین تاثیرات مثبت و منفی کوتاه مدت و بلند مدت روی بدن دارد. مصرف مقادیر کم باعث افزایش آگاهی، دقت و… میشود اما در دستی دیگر، مصرف مقادیر زیاد باعث ایجاد سردرد، سرگیجه، لرز و… میشود.
تاثیرات کافیین روی بدن
کافیین توسط بدن به خوبی جذب میشود و تاثیرات آن در مدت ۵ الی ۳۰ دقیقه پس از مصرف حس می‌شوند. از این تاثیرات می‌توان به تاثیرات اولیه‌ی افزایش تپش قلب، نفس‌های سنگین، افزایش آگاهی و انرژی فیزیکی اشاره کرد. این تاثیرات، بسته به متابولیزم بدن، تا حداکثر ۱۲ ساعت پس از مصرف قابل رویت هستند.
از نشانه‌های مصرف بیش از حد کافیین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش دمای بدن.
- تکرر ادرار یا سوزش ادرار.
- کم آبی در بدن.
- سردرگمی و سر درد.
- افزایش غیر عادی تپش قلب.
- خستگی‌ناپذیری فرسایشی و هیجان غیر عادی.
- استرس، توهم یا پارانویا.
- لرزش دست و زانو.
- بی‌خوابی فرسایشی.
- انرژی بسیار بالا در ساعات اول و خستگی و بی‌حوصلگی مکرر در ادامه‌ی روز.
کافیین در انرژی‌زا و نوشابه
در تمامی انرژی‌زا و نوشابه‌ها مقادیر متفاوتی از کافیین وجود دارد که نسبت به برند و نوع نوشیدنی متفاوت هستند. مقدار کافیین و قند در اکثریت نوشیدنی‌های شرکتی، از نوشیدنی‌های موجود در کافه‌ها بسیار بالاتر هستند و نباید به عنوان آب‌رسان به بدن استفاده شوند. حتما توجه داشته باشید که قبل از خرید هرگونه انرژی‌زا یا نوشابه، به مقادیر کافیین و قند آن‌ها توجه کنید. جالب است بدانید که این نوع نوشیدنی‌ها برای کودکان و خانم‌های باردار بسیار مضر هستند.
اعتیاد کافیین و ترک آن
همانند تمامی دارو و مواد‌ها، بدن شما می‌تواند در برابر کافیین مقاومت ایجاد کند. این به این معناست که با افزایش مصرف کافیین، شما باید مقادیر بیشتری از کافیین را وارد بدن خود کنید تا تاثیرات آن را تجربه کنید، سرانجام این عمل در بلند مدت باعث ایجاد اعتیاد و نیاز سیستم عصبی شما به کافیین برای عملکرد صحیح، میشود. اگر بدن شما به کافیین اعتیاد پیدا کند و شما بدن خود را تامین نکنید، با عوارضی مواجه خواهید شد که می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- خستگی مفرت
- گیجی
- سردرد مداوم
- تعرق
- درد ماهیچه
- اضطراب
این عوارض تا ۱۲ الی ۲۴ ساعت پس از کمبود کافیین قابل رویت هستند و تا حداکثر ۷ روز ادامه خواهند داشت. بهترین راه برای ترک کافیین، کم کردن روزانه‌ی مصرف آن است. این کار به CNS و بدن شما زمان و قابلیت عادت کردن به مقادیر کمتری از کافیین را می‌دهد.
کافیین و خانم‌های باردار، کودکان و ورزش‌کاران
این ۳ دسته باید در مقابل با مصرف کافیین دقت زیادی به خرج بدهند یا حتی اصلا آن را مصرف نکنند.
کودکان
سیستم عصبی مرکزی یا همان CNS در کودکان تا سن ۱۲ سالگی همچنان در‌حال رشد می‌باشد و ورود کافیین بیش از حد به بدن کودکان باعث ایجاد اختلال در این رشد و به وجود آمدن مشکلات عصبی و فیزیکی بسیار در بلند مدت میشود. کافیین همچنین با تاثیر روی متابولیس
م و خواب باعث ایجاد مشکلات گوارشی و روانی در کودکان میشود، پس خانواده‌ها در این موضوع باید وسواس بسیاری به خرج بدهند.
خانم‌های باردار
مصرف کافیین به این دسته از افراد توصیه نمی‌شود اما طبق موسسه‌ی آزمایشات پزشکی ایالات متحده، مقدار ۲۰۰ میلی‌گرم کافیین را برای خانم‌های باردار مجاز دانسته اما پیشنهاد نمی‌کند. مصرف کافیین توسط خانم‌های باردار می‌تواند موجب سقط شدن جنین، کاهش وزن چشمگیر جنین یا دشواری در مرحله فارق شدن خانم باردار بشود.
ورزش‌کاران
کافیین توسط قوانین و موارد دوپینگ منع نشده و هیچ تاثیر منفی روی ورزش‌کاران ندارد.
